Już w tym miesiącu, a dokładnie 20 maja 2021 roku, wejdą w życie długo oczekiwanej przepisy ruchu drogowego, które uregulują sytuacje prawną poruszających się hulajnogami i innymi pojazdami napędzanymi siłą ludzkich mięśni. Warto przypomnieć sobie, co dokładnie nasz prawodawca zechce wprowadzić do obowiązującego porządku prawnego.

Przede wszystkim prawo drogowe wprowadza definicję „urządzenia wspomagającego ruch”, przez które rozumie urządzenie lub sprzęt przeznaczony do poruszania się osoby w pozycji stojącej, napędzane siłą mięśni. Widać wyraźnie, że tworzący nowe regulacje trochę się gimnastykowali, żeby zdefiniować nowy typ pojazdu, który zarazem nie byłby pojazdem mechanicznym oraz nie byłby rowerem, na którym co do zasady się siedzi. Taka definicja jest i szeroka i zarazem ograniczona, tym że wykonanie przeróbek prostych urządzeń mechanicznych, może spowodować ich wyłączenie z pojęcia „urządzenia wspomagającego ruch”. Osobiście widziałem już warianty hulajnóg wyposażone w …  siedzisko.

Wracając jednak do ustawy – wprowadzenie nowego pojęcia do słownika prawa drogowego, w konsekwencji doprowadziło do poszerzenia innych definicji. Z ustawy m.in. przeczytamy, że kierujący ww. urządzeniem też staje się uczestnikiem ruchu oraz jest pieszym, o ile owo urządzenie pcha. Urządzenie to zarazem nie jest pojazdem w rozumieniu ustawy.

Poruszający się urządzeniem wspomagającym ruch ma określone nakazy postępowania w określonych sytuacjach. Na przykład, ustąpienie pierwszeństwa w jego wykonaniu polega na zatrzymaniu się, zmiany kierunku ruchu albo istotnej zmianie prędkości.

Kolejnymi nowymi pojęciami w prawie drogowym są: „hulajnoga elektryczna”, czyli pojazd napędzany elektrycznie, dwuosiowy, z kierownicą, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe oraz „urządzenie transportu osobistego”, czyli pojazd napędzany elektrycznie, z wyłączeniem hulajnogi elektrycznej, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe, np. segway. Co ważne, prawo zabrania dopuszczania dziecka w wieku do 10 lat do kierowania oboma urządzeniami z jednym wyjątkiem. W strefie zamieszkania dopuszcza się kierowanie przez dziecko w wieku do 10 lat, ale wyłącznie pod opieką osoby dorosłej.

Co istotne pojazdem silnikowym nie jest ani hulajnoga elektryczna ani urządzenie transportu osobistego ani – od 20 maja – wózek inwalidzki. Pojazdy nie będące „silnikowymi” m.in. nie muszą mieć włączonych świateł, o ile ich nie posiadają. Ponadto,  poruszający się tymi pojazdami nie są uważani za „kierowców”, co powoduje niemożność stosowania represji o charakterze administracyjnych czy karnych związanych z poruszaniem się tego typu pojazdami.

W art. 15a prawa drogowego wprowadzono zasady poruszania się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch.                 Osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch jest obowiązana korzystać z chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów. Osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch na drodze dla rowerów obowiązuje ruch prawostronny. Ale w strefie zamieszkania osoba poruszająca się przy użyciu omawianego urządzenia może korzystać z całej szerokości drogi i ma pierwszeństwo przed pojazdem. Co niezmiernie ważne, osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, korzystając z chodnika albo drogi dla pieszych oraz przekraczając jezdnię, jest obowiązana poruszać się z prędkością zbliżoną do prędkości pieszego oraz zachować szczególną ostrożność. Osobie poruszającej się przy użyciu ww. urządzenia zabrania się przemieszczania się na podwójnym gazie, przewożenia pasażera, zwierzęcia lub ładunku, ciągnięcia pojazdu lub ładunku, czepiania się pojazdów i poruszania się tyłem.

Zgodnie z art. 33a prawa drogowego, kierujący hulajnogą elektryczną jest obowiązany korzystać z jezdni, po której ruch pojazdów jest dozwolony z prędkością nie większą niż 30 km/h, w przypadku gdy brakuje wydzielonej drogi dla rowerów oraz pasa ruchu dla rowerów. Korzystanie z chodnika lub drogi dla pieszych przez kierującego hulajnogą elektryczną jest dozwolone wyjątkowo, gdy chodnik jest usytuowany wzdłuż jezdni, po której ruch pojazdów jest dozwolony z prędkością większą niż 30 km/h, i brakuje wydzielonej drogi dla rowerów oraz pasa ruchu dla rowerów. Kierującemu hulajnogą elektryczną zabrania się ciągnięcia lub holowania innego pojazdu oraz przewożenia innej osoby, zwierzęcia lub ładunku.

W kolejnym artykule unormowano obowiązki kierującego urządzeniem transportu osobistego. Osoba taka jest obowiązana korzystać z drogi dla rowerów, jeżeli jest ona wyznaczona dla kierunku, w którym się porusza lub zamierza skręcić. Osoba ta musi zarazem zachować szczególną ostrożność i ustępować pierwszeństwa pieszemu. Korzystanie z chodnika lub drogi dla pieszych przez kierującego urządzeniem transportu osobistego jest dozwolone wyjątkowo, gdy brakuje wydzielonej drogi dla rowerów. Kierującemu omawianym urządzeniem zabrania się ciągnięcia lub holowania innego pojazdu, przewożenia innej osoby, zwierzęcia lub ładunku oraz czepiania się pojazdów.

Kolejna kwestia, która budzi kontrowersje zwłaszcza u pieszych i mieszkańców miast – prawo drogowe dopuszcza postój roweru, hulajnogi elektrycznej lub urządzenia transportu osobistego na chodniku w miejscu do tego przeznaczonym, a w razie braku takiego miejsca – jak najbliżej zewnętrznej krawędzi chodnika najbardziej oddalonej od jezdni oraz równolegle do tej krawędzi. Innymi słowy widok powywalanych hulajnóg na polskich chodnikach niestety nie zniknie.

Ustawa dostosowała również szereg innych przepisów, jak na przykład kompetencję policjantów i straży miejskiej w stosunku do poruszających się ww. urządzeniami. Nowe prawo wyszło niewątpliwie naprzeciw już długo trwającym oczekiwaniom społecznym. To ważna nowelizacja i znacznie lepsza niż pojawiające się w minionych latach projekty. Nowelizacja nie jest jednak doskonała, chociażby z uwagi na ograniczenia semantyczne zastosowanego słownictwa prawnego, ale te kwestie można jeszcze udoskonalić. Ogólna ocena zmian jest jak najbardziej pozytywna.

Słowem wstępu z okazji nowego – 2021 – roku:

Miniony rok przyniósł nowe rozdanie jeśli chodzi o działalność naszego bloga. Szerzej otworzyliśmy się na branżę automotive i rozpoczęliśmy szkolenia, w tym webinary dla różnych podmiotów profesjonalnych, nie tylko z Poznania, ale z całej Polski (od Wrocławia po Białystok). Nadal naszą podstawową misją jest wsparcie prawne i edukacyjne dla zwykłych uczestników ruchu drogowego. Aktywnie działa grupa oraz fanpage na facebooku, na których pada wiele pytań od kierowców i pieszych.

Dzisiejszy, pierwszy wpis w 2021 roku na blogu prawokierowcy.pl dedykowany jest najgłośniejszej (niedawnej) zmianie w prawie drogowym, które, co częstokroć podkreślałem, należy do najchętniej nowelizowanych przez polskiego ustawodawcę. Mowa o uchyleniu obowiązku posiadania przez kierującego pojazdem prawa jazdy, co weszło w życie w dniu 5 grudnia 2020 roku. Ściślej, ów ogólny obowiązek, został ograniczony do wymogu posiadania przy sobie dokumentu stwierdzającego uprawnienie do kierowania pojazdem innego niż wydane w kraju prawo jazdy albo pozwolenie na kierowanie tramwajem, jeżeli kierujący nie posiada wydanego w kraju prawa jazdy albo pozwolenia na kierowanie tramwajem (art. 38 ust. 1 pkt 1 pr. drog.).

Zmiana, zgodna z duchem czasu, wiąże się jednak z pewnymi trudnościami. Nie chodzi bynajmniej o  przejściowe, ewentualne problemy z bazą CEPIK i weryfikacją kierowcy przez mundurowych. Nie chodzi również o kwestię ustalenia odpowiedzialności OC kierowcy bez blankietu – wystarczy znać numer rejestracyjny pojazdu i sprawdzić OC na stronie internetowej UFG. Problemem tym jest kwestia identyfikacji kierowcy.

Prawo jazdy było ostatnim dokumentem tożsamości, który należało posiadać ze sobą. Wiele osób zapomina, że wymóg posiadania dowodu osobistego, nie oznacza obowiązku jego noszenia ze sobą. W praktyce, szczególnie u zawodowych kierowców, poruszających się różnymi pojazdami, dowód osobisty zostawiało się w domu, a wszelkie formalności np. z dostawcami i odbiorcami towaru, załatwiało dzięki blankietowi prawa jazdy.

Warto więc nadal wozić ze sobą prawo jazdy, zwłaszcza jeśli kierowca nie nosi dowodu osobistego. Pozwala to uniknąć komplikacji w stosunkach gospodarczych np. między firmami. Ponadto, dana firma wydająca towar może nałożyć obowiązek wylegitymowania się przez kierowcę i ma do tego prawo, co potwierdza szereg orzeczeń sądowych. Należy jednak o takim obowiązku uprzedzić kontrahenta, co dotąd nie było zwyczajem, bo obowiązek wożenia prawa jazdy wynikał z ustawy.

Pan Jacek (imię zmienione) wybrał się do Poznania w celach służbowych i zaparkował pojazd na ul. Św. Marcin pomiędzy pionowymi znakami D-18 „Parking” i D-18 z tabliczką „Koniec”. Opłacił bilet parkingowy, po czym udał się na spotkanie. Po powrocie, ku swojemu zaskoczeniu, dostrzegł blokadę na kole swojego samochodu założoną przez Straż Miejską. Nie był jedynym kierowcą w ten sposób zaskoczonym. Po przyjeździe Strażników, dowiedział się Pan Jacek i inni kierowcy, że zaparkował rzekomo w sposób nieprawidłowy, to jest w miejscu obowiązywania znaku D-40 (strefa zamieszkania) poza miejscem do tego wyznaczonym. Wszyscy kierowcy przyjęli Mandat, poza Panem Jackiem, którego odmowa spowodowała skierowanie sprawy do sądu karnego, który ostatecznie przyznał rację Panu Jackowi.

Historia Pana Jacka jest warta naświetlenia. Jak się okazuje, sprawa karania mandatami przez Straż Miejską za rzekomo niewłaściwe parkowanie na ul. Św. Marcin, stała się bardzo głośna i medialna od mniej więcej roku, kiedy oddano ulicę do pełnego użytku po jej kapitalnym remoncie. Posypały się setki, jeśli nie tysiące mandatów, a o sprawie pisały media krajowe i regionalne. Pana Jacka masowa skala procederu jednak nie zniechęciła. Poczucie niesprawiedliwego potraktowania przezwyciężyło i po znalezieniu pomocy w osobie obrońcy adwokata Damiana Nowickiego z Kancelarii Prawnej Turcza, udało się przekonać sąd karny, że praktyka Straży Miejskiej jest nieprawidłowa.

Na czym polegała owa nieprawidłowość? Otóż wątpliwość, która powstała w analizowanej sprawie, sprowadza się w gruncie rzeczy do tego, że obowiązujące przepisy pozwalają na dwie rozbieżne interpretacje, które są ze sobą sprzeczne. Z racji podstawowych gwarancji konstytucyjnych oraz prawa karnego należy takowe odrębności rozstrzygać na korzyść sprawców. Oznacza, to że Straż Miejska w stosunku do kierowców takich jaki Pan Jacek, powinna swoje czynności kończyć co najwyżej na upomnieniu.

W analizowanej sprawie, mamy do czynienia ze stanem faktycznym, który polega na zaparkowaniu pojazdu w miejscu, w którym obwiniony uważa za prawidłowe, a Straż Miejska nie. Miejsce to znajduje się w strefie zamieszkania, oznaczonej przez znak pionowy D-40. Art. 49 ust. 2 pkt 4 ustawy – Prawo drogowe, stanowi: Zabrania się postoju w strefie zamieszkania w innym miejscu niż wyznaczone w tym celu. Pan Jacek ustawił samochód pomiędzy znakami pionowymi D-18 „Parking” i D-18 z tabliczką koniec, a przy okazji uiścił opłatę w parkometrze. Perspektywa ta pozwala przyjąć, że pojazd Pana Jacka stał prawidłowo, czyli znajdował pomiędzy ww. znakami pionowymi, a zarazem nie był w miejscu zabronionym (takim byłby np. wyjazd z posesji). Straż Miejska uważała, że między znakami pionowymi D-18, można było parkować tylko w części wolnych, potencjalnych miejsc – dodatkowo oznaczonymi liniami poziomymi. Straż Miejska uważa, że oznaczenie liniami poziomymi (znakami poziomymi).

Osią sporu było więc, czy znak poziomy mógł ograniczać obowiązywanie znaku pionowego. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie znaków i sygnałów drogowych wskazuje : Znaki poziome odzwierciedlające znaki pionowe ostrzegawcze lub zakazu albo dodatkowe znaki szlaków rowerowych stanowią powtórzenie zastosowanych znaków pionowych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepis ten dotyczący znaków poziomych mówi o tym, że jeżeli przepisy nie stanowią inaczej, to znaki poziome mogą jedynie stanowić powtórzenie znaków pionowych, ale tylko w zakresie znaków ostrzegawczych i zakazu. Rozporządzenie nie przewiduje w swej treści żadnej dodatkowej kompetencji do ograniczania znaków pionowych znakami poziomymi. Załącznik nr 2 do rozporządzenia stanowi Szczegółowe warunki techniczne dla znaków drogowych poziomych i warunki ich umieszczania na drogach”. Odnośnie zastosowania znaków poziomych i pionowych w przypadku parkowania możemy przeczytać: Znaki uzupełniające stanowią grupę znaków o różnych kształtach, wymiarach i przeznaczeniu. W znacznym stopniu dopełniają one znaki opisane w poprzednich punktach. Rozróżnia się następujące znaki uzupełniające. Punkt 5.2.4.2. Linie wyznaczające postój na chodniku mogą być stosowane samodzielnie lub stanowić uzupełnienie znaku pionowego D-18 „parking” z tabliczką określającą sposób ustawienia pojazdu. Dodać trzeba, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN, uzupełnić oznacza «uczynić kompletnym, dodając to, czego brakuje». Słowo to jest synonimem „dopełnić”. Uzupełnić znaczy dodać do czegoś, a nie odjąć od czegoś.

Powyższa argumentacja w pełni wystarczyła by przekonać Sąd o racji Pana Jacka, który został uniewinniony. Szkoda tylko tych setek, czy tysięcy obywateli, którzy nie mieli podobnej woli, by przeciwstawić się błędnej praktyce Straży Miejskiej. Ale właśnie temu służy ten wpis, żeby spróbować odwrócić trend.

[Aktualizacja na dzień 16.10.2018]

Zatrzymanie prawa jazdy przez policję (żandarmerię wojskową, czy Inspekcję Transportu Drogowego) odbywa się za pokwitowaniem. Kierowco, pamiętaj o zabraniu pokwitowania! W praktyce bowiem zdarza się, że policjant z roztargnienia lub chociaż zagadania przez proszącego o pobłażliwość kierującego, zapomni wydać dokument. A jest on ważny. O tym kiedy można zatrzymać prawo jazdy, pisałem w tym wpisie.

Pokwitowanie prawa jazdy w niektórych sytuacjach, uprawnia do czasowego kierowania pojazdem po zatrzymaniu.

Na podstawie pokwitowania przez okres 7 dni od daty zatrzymania dokumentu, można poruszać się pojazdem, jeżeli interwencja policji nastąpiła z powodu:

a) stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność,

b) podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy,

c) upływu terminu ważności prawa jazdy,

d) uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił czyn, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów.

Ponadto można kierować pojazdem w okresie 24 godzin od zatrzymania, w przypadku:

a)  przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od wydania skierowania na właściwy kurs reedukacyjny;

b) popełnienia w okresie próbnym, dla osoby, która po raz pierwszy uzyskała prawo jazdy kategorii B, trzech wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub jednego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;

c) zatrzymania prawa jazdy za pokwitowaniem w przypadku ujawnienia czynu polegającego na kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym lub przewożeniu osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji.

Z kolei przez okres 72 godzin po zatrzymaniu, tymczasowo można jeździć, jeżeli prawo jazdy zostało wydane przez obce państwo, a kierujący pojazdem nie ma w Polsce miejsca zamieszkania.

Pokwitowanie wypełnia się w dwóch egzemplarzach; oryginał otrzymuje kierujący, a kopia pozostaje w bloczku pokwitowań. Od momentu zatrzymania dokumentu funkcjonariusz ma 7 dni, aby wysłać do sądu wniosek o wydanie postanowienia w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy. Wyjątkiem jest gdy zatrzymanie następuje z uwagi na podejrzenie sfałszowania prawka albo gdy należy przeprowadzić badanie krwi lub moczu dla oceny trzeźwości lub odurzenia. W tym ostatnim przypadku termin wynosi 30 dni. Jeśli termin został przekroczony, prawo jazdy powinno być niezwłocznie zwrócone. Jeżeli prawo jazdy zostało wydane przez państwo inne niż Rzeczpospolita Polska i kierujący pojazdem nie ma miejsca zamieszkania na jej terytorium, prawo jazdy przekazuje się niezwłocznie staroście właściwemu ze względu na miejsce naruszenia przepisów prawa o ruchu drogowym. Starosta ten niezwłocznie przekazuje zatrzymane prawo jazdy do właściwego organu państwa, w którym zostało ono wydane.

Warto jeszcze dodać, że w razie uzasadnionego przypuszczenia, że pojazd zagraża bezpieczeństwu ruchu lub narusza wymagania ochrony środowiska, pokwitowanie, stanowi jednocześnie skierowanie na dodatkowe badania techniczne.

A oto jak wygląda wzór pokwitowania. Warto zauważyć, że na odwrocie znajdują się pouczenia, z którym zawsze należy się zapoznać.

Czas na jaki kierowca traci uprawnienia do prowadzenia pojazdami zależy od przyczyn zaistnienia całej sytuacji. Jeżeli zatrzymanie prawa jazdy wynika z jego upływu terminu ważności, nieprzedstawienia w wymaganym terminie zaświadczenia o ukończeniu kursu dokształcającego lub reedukacyjnego albo orzeczenia dotyczącego przeciwwskazań zdrowotnych lub psychologicznych do kierowania pojazdem, to zwrot nastąpi po ustaniu przyczyny oraz po uiszczeniu opłaty ewidencyjnej. Nie ma zatem sztywnego terminu pozbawienia możliwości kierowania pojazdami. Jeżeli jednak od dnia zatrzymania prawa jazdy upłynął rok, warunkiem wydania prawa jazdy jest uzyskanie pozytywnego wyniku kontrolnego sprawdzenia kwalifikacji.

Pozostałe okoliczności zabrania prawa jazdy wiążą się już z utratą uprawnień na określony czas. Minimalny okres wynosi 3 miesiące. Jest konsekwencją przekroczenia na obszarze zabudowanym dopuszczalnej prędkości o ponad 50 km/h oraz przewożeniem zbyt dużej liczby pasażerów. Po trzech miesiącach następuje zwrot prawka, chyba że dana osoba pomimo zatrzymania została złapana na jeździe bez uprawnień, wskazany termin ulega przedłużeniu do 6 miesięcy. Jeżeli w przedłużonym okresie zatrzymania, kierowca ponownie pojedzie bez uprawnień, będzie musiał już zdawać egzamin.

Dłuższe terminy utraty prawa jazdy mogą wynikać z orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów. Kodeks wykroczeń przewiduje zakaz na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Zakaz można orzec za spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, niezatrzymanie pojazdu do kontroli drogowej, nieudzielenie niezwłocznej pomocy ofierze wypadku przez uczestnika zdarzenia oraz prowadzenie bez uprawnień. Zakaz orzeka się obowiązkowo za prowadzenie w stanie po użyciu alkoholu (link) i podobnie działającego środka. Przy czym na poczet zakazu prowadzenia zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy.

W przypadku popełnienia przestępstwa, za które kodeks karny dopuszcza zakaz, orzeka się go co do zasady na czas od roku do 15 lat. Sąd może orzec zakaz w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Obowiązkowy zakaz i to na okres od 3 lat do 15 grozi za wyżej wymienione przestępstwo popełnione w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegnięcia z miejsca spowodowania katastrofy w ruchu lub wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała.

Jeszcze surowsze konsekwencje grożą recydywiście, który ponownie popełnił czyn, za który orzeczono zakaz na czas od 3 lat lub za spowodowanie katastrofy w ruchu albo wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu innej osoby, będąc przy tym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. W takiej sytuacji orzeka się dożywotni zakaz.

W niektórych przypadkach, prawo przewiduje odzyskanie uprawnień do prowadzenia pojazdu jeszcze przed zakończeniem obowiązywania zakazu. Może to nastąpić na wniosek o skrócenie czasu trwania zakazu. Po ustaniu zakazu prowadzenia pojazdów albo skróceniu, należy na nowo zrobić uprawnienia.